Xin Thầy hoan hỷ vạch rõ những vướng mắc sau để chúng con khỏi lầm đường tu: Do nhân duyên sinh khởi, Thân người được hình thành từ tứ đại, chết lại trả về với tứ đại. Còn Tâm từ đâu sinh ra? Nó sẽ đi về đâu?

Tánh biết là tự tánh của tứ đại hay tự tánh của tâm? Khi tánh biết đã trọn vẹn (rỗng lặng trong sáng) thì tâm đang ở đâu? Nó vẫn núp ở đâu đó hay hoàn toàn không còn cái gọi là tâm? Xin cho ví dụ cụ thể ạ.

Tướng của tứ đại do duyên sinh mà thành vạn vật, nên vạn vật có sinh có diệt. Nhưng tánh của tứ đại tự có nên không sinh không diệt, do đó thân tứ đại tuy sinh diệt nhưng vẫn trở về với tứ đại.

Tướng của Tâm do duyên tiếp xúc căn trần mà sinh, nên cũng do hết xúc căn trần mà diệt, thí dụ như tâm tham, sân, si, ngã kiến, ngã mạn... có sinh nên phải có diệt.  Tánh của tâm chính là tánh biết, không do tứ đại sinh mà thậm chí còn sinh ra tướng của tứ đại.

Tánh biết này không do duyên sinh vì nó tự có, không do duyên diệt vì nếu diệt thì không thể biết lại ngay. Khi tánh biết bị một trong những tướng ngăn ngại liền trở thành cái biết thì cái biết rơi vào duyên sinh nên cũng có sinh có diệt.

Như vậy tâm có hai phần: Phần tướng ứng ra bên ngoài thì có sinh có diệt, phần tự tánh bên trong thì không sinh không diệt. Ví như sóng và nước, tướng sóng do duyên mà sinh nên có sinh diệt, nhưng tánh nước của sóng thì vẫn là nước.

Khi tánh biết trọn vẹn trong sáng thì tâm trở về trạng thái thanh tịnh nên gọi là tâm bất sinh. Thí dụ như khi tâm không còn các tướng tham sân si thì liền trở về bản chất rỗng lặng trong sáng, tức tất cả tướng đều trở về tự tánh.

Vạn vật trên thế gian đều do duyên mà sinh có tướng, con người có cái gọi là "Tâm" để quan sát nên tìm lại được tự tánh vốn có của mình mà tu, mà chứng ngộ, viên mãn thì đoạn duyên trần nên không còn sinh Tướng. Lúc này là đã đoạn tất cả các duyên hay vẫn còn duyên gì khác. Ví dụ như đức Phật, sau khi đã chứng ngộ viên mãn thành Phật thì cái gọi là duyên còn hay mất (dù ở dạng phàm phu hay thánh hay 1 cõi khác)?

Đối với tâm đã giác ngộ tức tất cả duyên tạo tác đã trở về tánh giác nên hoàn toàn không còn duyên sinh tạo tác.

Còn duyên tự nhiên trong sự vận hành của pháp thì những khái niệm còn, mất, vừa còn vừa mất, không còn không mất... đều không thể áp dụng được. Ví như mọi khái niệm của con nòng nọc ở trong nước không thể áp dụng cho bản chất thật của hư không.

Cây cối hoa lá có tâm? có tánh biết không ạ?

Cây cối lá hoa đều có tánh biết tự nhiên dưới dạng bản năng như biết mọc rễ, đâm chồi, ra hoa, ra lá... Tuy có tánh biết nhưng chưa phát triển tình cảm và lý trí theo kiểu tâm người nên còn rất đơn sơ mộc mạc, vì vậy vẫn còn xem là chúng sinh vô tình.

Tâm cây cỏ hoạt động thế nào thì chỉ có cỏ cây mới tự biết. Do đó, muốn biết tâm cây cỏ thì trước hết mình phải tự biết tâm mình.

Viên Minh
trungtamhotong.org