Ngài Hộ Tông có nói: "TỰ BIẾT TỰ THẤY". Xin Sư giảng cho chúng con hiểu cách tu thiền "Tự biết tự thấy" là tu ra làm sao cho đúng với chánh Pháp Phật Giáo Nguyên Thủy ... Cám ơn Sư. Kính bái.

Trả lời:
Pháp tu "Tự biết tự thấy" hay tự tri tự giác (của tánh biết vô ngã chứ không phải cái biết của bản ngã) đúng là cốt lõi của Phật Pháp mà Ngài Hộ Tông, Tổ Phật Giáo Nguyên Thủy Việt Nam, đã tóm kết được toàn bộ tinh hoa giáo pháp đức Phật một cách uyên thâm, tài tình, nhưng vô cùng giản dị để di huấn lại cho hậu thế chúng ta. Pháp này cũng đã được Đạt-ma xiển dương ở Trung Hoa với Huệ Khả bằng câu nói dung dị: "Đưa tâm ta an cho" thực ra cũng có ý huấn thị rằng hãy trờ về mà tự biết tự thấy đi! Và Huệ Khả đã tiếp thu rất chính xác yếu chỉ này là "Liễu liễu thường tri".

Tự biết tự thấy cũng chính là tinh hoa của Kinh Tứ Niệm Xứ hay Thiền Vipassanà, trong đó Phật dạy trở về trọn vẹn soi sáng thực tại thân thọ tâm pháp (trở về = tinh tấn, trọn vẹn = chánh niệm, soi sáng = tỉnh giác) mà sau này tất cả các phái thiền Nam Bắc Tông đều vận dụng từ đây. Bí quyết để vào được pháp tu tự biết tự thấy hay nói cho dễ hiểu là tánh biết tự thấy pháp này là buông cái ta ảo tưởng muốn thấy muốn biết một cách chủ quan ra để cho Danh Sắc tự vận hành (tuệ thấy Danh Sắc là tuệ cơ bản để thật sự vào Tứ Niệm Xứ) thì ngay đó Danh tự thấy Sắc = tánh biết tự thấy pháp, thoát khỏi mọi ý niệm chế định của cái ta ảo tưởng muốn thấy biết, muốn nắm bắt, muốn đạt được sở cầu của nó.

Sai lầm lớn nhất của người tu thiền là đem cái ta muốn thấy, muốn biết và muốn đạt được ra để giành cho mình sở tri sở đắc vì tưởng chữ tự có nghĩa là tôi nên hiểu thành tôi biết tôi thấy với nỗ lực của cái ta tầm cầu thấy biết để rồi "hủy phần sáng của mình, tự chẻ đầu chính nó" (1) trong cái thấy biết nhị nguyên của năng tri và sở tri. Trong khi đó đức Phật dạy rõ "biết chỉ là biết, nghe chỉ là nghe không có cái ta trong đó". Tự ở đây là tự tánh  (sabhàva) hay thực tánh pháp vô ngã, do đó buông cái tự ngã đi thì thực tánh pháp sẽ tự vận hành một cách hoàn hảo. Toàn bộ pháp tu mà thầy đang hướng dẫn chính là triển khai ứng dụng nguyên lý tự biết tự thấy mà Ngài Hộ Tông đã di huấn cho chúng ta vậy.

(1): Pháp Cú 72:
Quả thật điều nguy hại
Người ngu sinh sở tri
Hủy phần sáng (2) của mình
Tự chẻ đầu chính nó.
(2): Tánh biết rỗng lặng trong sáng của tâm.