Năm 1973 thầy cũng vài ba Tăng sĩ trẻ từ giả Học Viện Phật Bảo đi lập chùa Huyền Không ở trên một ngọn đồi dưới chân đèo Hải Vân, nhìn ra cửa biển Lăng Cô, với tâm nguyện lên rừng quyết hành thiền giải thoát. Ở đây thời tiết khắc nghiệt, khi mưa lũ dầm dề, khi bão bùng giông tố, khi nắng cháy rát da, khi lạnh lùng buốt giá… nhưng cũng có khi trời yên biển lặng, hoàng hôn muôn màu muôn vẻ, núi rừng mờ ảo trong sương… như những bức tranh siêu thực tuyệt tác… Vô tình chùa lọt vào địa điểm thường xảy ra những cuộc giao tranh vô cùng ác liệt nên đời sống người dân trong vùng rất nghèo khó. Chư sư ngoài hạnh khất thực còn phải trồng trọt nương rẫy để sống qua ngày, đúng nghĩa muối dưa đạm bạc.

Ấn tượng nhất là những ngày đối diện với sự sống chết giữa lằn tên mũi đạn, trong những cuộc giao tranh đẫm máu, có những quả đạn đại bác nổ gần bên hông chùa, mà chùa thì mái tranh vách ván đơn sơ nên mảnh đạn xuyên vách chui tuốt vào tủ thờ xé nát những trang kinh... Luôn đối mặt với cái chết, đối mặt với sự thiếu thốn đói khổ trong thời khói lửa đạn bom nên dễ nhìn thấy vô thường, khổ, vô ngã hơn chỉ ngồi tư duy quán tưởng. Không biết đó là may hay rủi, vì hầu như chư sư phải lao động suốt ngày nên mặc dù đang ở trên núi nhưng giấc mơ lên núi hành thiền giải thoát đành phải trả về cho… mộng! Đối diện với tình hình thực tế, thiền cũng phải giã từ cõi mộng để chuyển hướng về với thực tại đang là… phải đổ mồ hôi với nương rẫy, với sắn khoai mới tồn tại được giữa đạn bom khóc liệt.

Nhưng phải chăng đây là sự vận hành tuyệt vời của Pháp, đã giúp chư sư nhận ra rằng tu hành không phải là nỗ lực theo đuổi một lý tưởng ở tương lai được mô tả cao siêu trong các rừng thiền mà là đối mặt với chính mình trong hoàn cảnh thực tế sinh tử của sự tồn vong, của từng nhịp thở sống còn.

Trong khi những mỹ từ như suối nguồn An Lạc, bến bờ Diệu Giác chỉ tạo ra vô vàn ảo tưởng, mà biết bao người lao vào như những con thiêu thân, thì những giọt mồ hôi mặn chát lại toát ra bản chất chân thực nhất của cuộc sống. Lao động quần quật suốt ngày nên vô tình phát hiện ra ngay trong những hoạt động bình thường tự nhiên cảm nhận vô thường, khổ, vô ngã dễ dàng nơi thân thọ tâm pháp hơn là dụng tâm tìm kiếm trong những công thức, khuôn sáo ở các thiền viện - cứ lặp đi lặp lại mãi một mẫu mực đến chai lỳ, nhàm chán.

Nếu chúng ta luôn biết soi sáng thực tại thân-thọ-tâm-pháp đang là, biết thận trọng, chú tâm, quan sát rõ ràng mọi sự mọi vật đang diễn ra, biết trở về sống trọn vẹn tỉnh thức trong hiện tại, biết sống tuỳ duyên thuận pháp thì ngay đó là Bến bờ Diệu Giác, là Suối Nguồn An lạc… đâu cần vọng tưởng đâu xa! Đó chính là ý nghĩa bài thơ:

Ta không biết đâu suối nguồn an lạc
Sáng sớm ra vườn bón đậu trồng dưa
Ta không biết đâu bến bờ diệu giác
Đúng ngọ về chùa cất cuốc ăn trưa.


Thầy Viên Minh
Như Tuệ trích ghi theo Trà Đạo Bửu Long 04/10/2016