Hỏi: ...Con muốn tu tập đúng hướng phát triển tuệ một cách tự nhiên, nhưng vì con cảm thấy con chưa có sẵn túc duyên và đầy đủ các yếu tố ba la mật khác... nên không dám bỏ tứ thiền và bát định như lời giới thiệu trong sách đó Thầy đã dạy... vậy làm sao con có thể tu theo tứ thiền bát định mà không phải do tập trung tư tưởng hay ý chí để đạt mục đích ? Con thành kính cám ơn Thầy.

Trả lời:

Cái đó thì tùy chọn lựa của con và tất nhiên đã chọn lựa theo lập trình của mình thì con sẽ phải trải qua con đường mà mình đã chọn, lúc đó con sẽ hiểu ra điều thầy muốn nói là gì.

Nếu "con muốn tu tập đúng hướng phát triển tuệ một cách tự nhiên" thì sao lại lập trình theo ý chọn lựa của mình mà không quan sát pháp đến đi một cách tự nhiên?

Khi đã mình sát thấy pháp đúng với sự vận hành tự nhiên của nó thì con có chánh kiến, có chánh kiến thì sẽ có chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, lúc đó con sẽ có chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định, tức là có tứ thiền bát định một cách rất tự nhiên. Tự nhiên mới vô ngã, còn con muốn lập trình tu tập để đạt đến tứ thiền bát định thì đã lọt vào bẫy của bản ngã muốn sở đắc rồi, phải không?

Thực ra Tứ thiền Bát định ngoại đạo đã có rất lâu trước đức Phật, chính khi mới xuất gia Bồ-tát Sĩ-đạt-ta cũng học và đắc được Tứ thiền Bát định theo ngoại đạo nhưng Ngài thấy đó không phải là con đường giác ngộ giải thoát, vì vẫn còn trong vòng sắc ái và vô sắc ái, nên Ngài đã từ bỏ.

Sau đó Ngài phát hiện ra con đường Bát Chánh Đạo bao gồm Giới - Định - Tuệ mà trong đó Chánh Định khác xa Tứ thiền Bát định của ngoại đạo (trước đây mới học đạo thầy cũng tưởng giống nhau nên rất ham thích và nỗ lực hành trì, nhưng sau phát hiện ra cách hành Chánh Định hoàn toàn vô ngã, vô vi, khác hẳn với Tứ thiền Bát định là nỗ lực phát triển bản ngã trong Sắc giới và Vô sắc giới).

Thầy chỉ chia sẻ vậy thôi còn con có quyền chọn lựa con đường của mình không cần lệ thuộc vào ý kiến của thầy đâu...

Hỏi: ...Thưa thầy, có phải phần thiền định chỉ dùng cho những ai còn nhiều tham muốn tu tập tạm thời để dễ đoạn trừ như dùng đề mục quán tử thi, sau đó phải chuyển qua tu tập thiền tuệ đúng hướng phát triển tự nhiên phải không Thầy?

Hay là trong Phật giáo tuy liệt kê ra thiền định và tuệ nhưng cách ứng dụng tu tập vẫn là thiền tuệ phát triển chánh định tự nhiên. Vì con muốn dùng pháp quán 32 thể trược thuộc thiền định nhưng lại băn khoăn là quán như vậy thì trái với cách tu trong sáng, định tĩnh, trong lành rồi. Kính mong Thầy chỉ dạy cho con.

Trả lời:

Tuy là nói thiền tuệ để phân biệt với thiền định ngoài đạo Phật, nhưng thực ra trong thiền tuệ đã có chánh định rồi. Nếu con tu đúng thiền tuệ thì giới định tuệ đều được phát huy viên mãn.

Những người ngoại đạo trước đây đã có tu tứ thiền bát định khi theo Phật thì họ vẫn được giữ các mức định này nhưng không được đắm chìm trong hỷ lạc và các loại thần lực. Chính thiền tuệ giúp họ chuyển hóa các định đó thành chánh định trong giới định tuệ, vì có chánh định thì có trí tuệ, còn tứ thiền bát định vẫn còn trong vô minh ái dục nên thường chỉ cản trở trí tuệ mà thôi.

Vì vậy chấp định, chấp không thì vẫn còn nương tựa (nissita), còn bám víu (upadāna) vào sinh, hữu, tác, thành không phải là con đường xả ly, ly tham, đoạn diệt trong không, vô tướng, vô tác, vô cầu.

Đức Phật dạy tâm vốn rỗng lặng trong sáng (pabhassara citta), còn các phiền não tham sân si chỉ là khách vãng lai (āgantuka). Thầy phát hiện tâm rỗng lặng trong sáng ấy vốn tự có 3 yếu tố là sáng suốt, định tĩnh, trong lành. Sáng suốt là tuệ, định tĩnh là định, trong lành là giới, nên có thể gọi đó là giới định tuệ tự tánh, vốn vô ngã tức không sinh, không hữu, không tác, không thành.

Nên nếu biết buông xả (10 pháp ba-la-mật đều là buông xả), bớt tích lũy, thì khách phiền não (āgantuka) sẽ không lui tới và thân tự giới, tâm tự định, tuệ tự chiếu.

Nếu tâm thường buông lung, thất niệm, mất tỉnh giác, ngay đó chỉ cần trở về (tinh tấn) trọn vẹn (chánh niệm) trong sáng (tỉnh giác) với thực tại thân-tâm-cảnh thì liền phục hồi tự tánh giới định tuệ. Hoặc thận trọng, chú tâm, quan sát để tâm bớt phan duyên theo ngoại cảnh.

Đó là cách tu phát huy giới định tuệ tự nhiên nhất đúng như tâm nguyện của con mà không cần đi theo con đường tứ thiền bát định, mất thì giờ vô ích...

Viên Minh
Mục Hỏi & Đáp trungtamhotong.org