...Nền tảng của Đạo Phật không phải là để luận bàn suông, hay ức đoán. Nền tảng thật sự của Đạo Phật là thấu triệt trọn vẹn sự thật về thực tại. Nếu đã thấu đạt sự thật ấy rồi thì không cần đến giáo huấn nào nữa. Còn nếu chưa thấu hiểu sự thật ấy thì dầu có lắng nghe bao nhiêu lời dạy thì vẫn chỉ là những lời nói suông. Đó là lý do tại sao Đức Phật dạy:“Bậc Toàn Giác chỉ soi sáng Con Đường”. Ngài không thể thực hành cho quý vị, bởi vì sự thật là không thể diễn đạt bằng lời nói, mà cũng không thể biếu tặng cho ai.

Tất cả những lời dạy chỉ là những câu chuyện ngụ ngôn, những thí dụ nhằm giúp cho tâm thấu hiểu sự thật. Nếu không thấy sự thật ắt chúng ta phải đau khổ. Thí dụ như chúng ta thường nói về các pháp hữu vi “sankhàra” khi đề cập đến cơ thể vật lý. Bất luận ai cũng có thể nói về những kiến thức ấy, nhưng trong thực tế chúng ta vẫn bị kẹt với cơ thể của chúng ta. Vì chúng ta chưa hoàn toàn thấu hiểu sự thật về cái “pháp hữu vi” gọi là thân và do đó mới bám níu chặt chẽ vào nó. Vì không thấu đạt trọn vẹn sự thật về thân nên chúng ta đau khổ.

Sau đây là một thí dụ. Buổi sáng nọ, khi quý vị đang rảo bước trên đường đến sở làm thì từ lề bên kia đường có người la to, chửi mắng quý vị thậm tệ. Vừa khi nghe tiếng chửi mình thì tâm quý vị liền biến đổi, không còn ở tình trạng bình thường được nữa. Quý vị cảm thấy không thoải mái, thấy mình bị xúc phạm, và thế là nổi giận. Người kia cứ đi quanh quẩn, luôn miệng chửi mắng quý vị. Khi nghe tiếng la chửi thì quý vị tức giận. Thậm chí đến khi về nhà rồi, quý vị vẫn còn cảm thấy sân hận, có ý muốn trả đủa, làm một điều gì đó để trả thù.

Vài ngày sau đó, một người khác đến gặp quý vị và nói:“Ông ơi! Người mà hôm nọ chửi mắng ông ngoài đường là một người mất trí, anh ta điên! Đã nhiều năm rồi anh ấy điên như vậy. Cứ đi ngoài đường chửi mắng mọi người. Không ai màng đến những gì anh ta nói”. Được nghe giải thích như vậy thì quý vị liền cảm thấy nhẹ nhàng. Bao nhiêu phiền giận và khó chịu mà quý vị mang trong lòng từ mấy ngày qua hoàn toàn tan biến. Tại sao? Bởi vì giờ đây quý vị đã thấu hiểu sự thật của vấn đề. Trước kia quý vị không hiểu, nghĩ rằng người kia là bình thường nên giận anh ta. Vì không thấu hiểu nên quý vị nổi giận. Ngay khi tìm ra sự thật thì mọi việc đều thay đổi:“Ờ, người ấy điên! Điều này giải thích mọi việc!”

Khi đã thấu hiểu vấn đề, quý vị liền thoải mái dễ chịu trở lại. Quý vị đã tự mình thấu hiểu. Khi đã thấu hiểu, tâm quý vị liền tự nó buông bỏ, không còn chấp vào đó nữa! Nếu không hiểu biết ắt quý vị sẽ bám níu, dính mắc ngay vào đó, nhưng khi đã hiểu được sự thật, thì quý vị cảm thấy thoải mái dễ chịu hơn nhiều. Thấu hiểu chân lý là như vậy!

Người đã chứng ngộ Giáo Pháp (sự thật) cũng có những kinh nghiệm tương tự, và khi đã thấy ra sự thật rồi thì tham, sân và si cũng tan biến như thế. Ngày nào còn chưa hiểu biết tường tận về chúng, quý vị vẫn còn phiền muộn:“Ta có thể làm gì được bây giờ? Tham và sân của ta đã quá nhiều”. Đó là vì quý vị chưa thấu hiểu rõ ràng, cũng như khi cho rằng anh chàng đầy sân hận kia là người bình thường tỉnh táo. Đến cuối cùng, khi đã thấy rõ anh ta chỉ là người điên thì bao nhiêu âu lo đều tan biến.

Tuy nhiên không ai có thể cho quý vị sự thật. Chỉ khi nào tự quý vị nhận thức rõ ràng, lúc đó toàn bộ khối phiền não sẽ bị nhổ tận gốc rễ. Tham, sân và si sẽ không còn chỗ nào để bám víu...

Thầy Ajahn Chah - trích Hương Vị Giải Thoát

Phạm Kim Khánh chuyển tiếng Việt