Kính thưa Thầy,
Cách đây 30 năm con có nghe Cố Hòa Thượng Thích Huyền Vi nói Thiền còn có nghĩa là "tỉnh lự", tức là "suy nghĩ trong sự yên tỉnh. Con thấy cũng có lý là vì thỉnh thoảng con cũng thường nghe quí Thầy nói trong lúc ngồi thiền thì khám phá ra cái này cái kia, v.v.. Theo như thiền Vipassana thì không có sự suy nghĩ trong đó, mà chỉ có sự theo dõi cái tâm đi đâu, làm gì, hoặc theo dõi hơi thở, v.v...
Con cũng có nghe nói thiền "chỉ" và thiền "quán", như vậy Vipassana có phải là thiền "chỉ" hay không? Còn Đức Phật ngày xưa ngồi thiền định 49 ngày dưới cội bồ đề thì Ngài có suy nghĩ và thấy một cách sáng tỏ của vạn vật, rồi mới đại ngộ, và có phải Ngài áp dụng thiền "quán" hay không? Con kính xin Thầy giải thích thêm cho con hiểu rõ hơn. Kính chúc Thầy thân tâm mãi an lạc.

Trả lời:
Câu hỏi của con chứng tỏ con chưa phân biệt được thiền định, thiền tuệ và thiền tỉnh lự. Do đó thầy định nghĩa lại cho con nắm rõ.
- Thiền định (chỉ) là gom tâm vào một đề mục để đạt đến nhất tâm (định xả)
- Thiền tuệ (quán) là phát triển trí tuệ để thấy thực tánh pháp.
- Thiền tỉnh lự là tư duy trong tỉnh thức (chánh tư duy)
Còn trong thiền Vipassana thì định tuệ không thể tách rời (định tuệ nhất như)

trungtamhotong.org