Lòng tham ái làm giới hạn thực tại
Điểm chính yếu của Tập Đế, Sự Thật Mầu Nhiệm Thứ Hai, là nguyên nhân của khổ đau không phải do những gì ta muốn mà là bởi vì ta muốn.
Trong Trung Bộ Kinh 43, Majjhima Nikaya 43, Phật dạy rằng, tham và sân là nguyên nhân của sự hạn lượng, và vì chúng có hạn định nên chức năng của chúng cũng bị giới hạn. Chúng ngăn chia tâm thức ta ra thành từng gian, từng khâu, đóng khung ta lại bằng những thói quen, ước mơ, mong muốn, và những nhu cầu cá biệt.
Tâm ta, tự nó là trong sáng và có thể soi chiếu được những gì nó tiếp xúc không ngăn ngại, nhưng bây giờ bị trở nên giới hạn, méo mó và đôi khi còn là gian xảo, vì những cảm xúc thương ghét theo thói quen, mặc dù đôi khi chúng có vẻ như vô thưởng vô phạt. Và trong tình trạng này, chúng ta không thể nào nhìn thấy được sự vật như nó thật-sự-là được nữa.
Thật ra thì chúng ta lại rất trân quý và bảo vệ những sự thiên vị và các thành kiến của mình, chúng ta đồng nhất mình với lại sự ưa thích và không ưa thích của ta. Đó cũng chính là một sự vướng mắc khăng khít giữa lòng tham ái và cái Tôi, mà khó làm sao có thể tháo gỡ ra được.
May thay, có một phương cách tương đối khá dễ dàng và có thể ứng dụng được, để giúp ta hóa giải năng lượng dính mắc này của tham ái: phát triển một tâm buông xả.
Mỗi giây phút của chánh niệm là một giây phút của buông xả. Và đây không phải là một sự tách rời xa với đối tượng nhận thức của mình, mà ngược lại chính là một sự có mặt hoàn toàn và trọn vẹn với nó. Khi ta biết hoàn toàn có mặt với hơi thở, với cảm thọ, với tâm ý, với những gì đang xảy ra, cùng một lúc, vừa không muốn nó sẽ tồn tại mãi, mà cũng không muốn nó phải là khác hơn như nó đang là.
Ý thức mà không có sự ham muốn không có nghĩa là không có cảm xúc, vì tâm buông xả (equanimity) tự chính nó cũng là một cảm xúc. Nếu như một cảm thọ trung hòa nằm ở chính giữa lạc thọ và khổ thọ, thì xả là một phản ứng cảm xúc nằm ở ngay giữa cái thích và không thích, muốn và không muốn, tham và sân.
Cảm thọ trung hòa cũng là một sắc thái của cảm thọ, nhưng chỉ là nó không có lạc và cũng không có khổ. Và tâm xả cũng vậy, nó có thể là một cảm xúc khá mãnh liệt, nhưng nó không ngả về một phía này hoặc rơi vào phía kia của sự tham ái.
Tâm từ ái là một ví dụ cho điều này. Khi chúng ta thực tập quán tâm từ, ta mong cầu sự an lành đến cho người khác, nhưng không hề có một sự dính mắc cá nhân vì lòng ưa thích hay từ một cái muốn riêng tư nào hết. Nó không phải là một tình yêu nhỏ hẹp, cũng không phải là tình phụ mẫu cao rộng, mà nó là một tình thương vô ngã.
Tình thương một khi bị vướng mắc vào cái ngã, thì cho dù trong sạch hay cao thượng đến đâu, cảm xúc của mình sẽ nghiêng từ vô ngã sang một cái tôi nhỏ hẹp. Thật ra điều ấy không có gì là sai trật hết, nhưng nó dễ có khuynh hướng làm phát khởi khổ đau.
Tình thương với sự buông xả vẫn có thể là một cảm xúc rất mãnh liệt, và cũng như hạnh phúc, ngay cả muộn phiền nữa, và luôn cả nhiều những cảm xúc không có độc tố khác, khi chúng không có một cái Tôi xen vào.
Bạn biết không, chúng ta không hề đánh mất hay làm giảm bớt đi phần người của mình khi ta loại bỏ những độc tố ra khỏi đời sống cảm xúc của mình, mà ngược lại sẽ được trở thành cao quý hơn.
Khi ta buông bỏ những tham, sân và si, cuộc sống cảm xúc của ta vẫn có đầy đủ những hạnh phúc, với mọi sắc thái và những thiện lành chung quanh ta.
Và cũng như mọi giáo pháp sâu sắc khác trong đạo Phật, chúng ta chỉ có thể thật sự hiểu được điều này qua sự trải nghiệm của chính mình chứ không thể bằng lý luận suông. Bạn hãy thực tập tâm buông xả trong chính những kinh nghiệm của mình đi, và thử xem bạn có khám phá ra rằng đức Phật đang mỉm cười về điều gì chăng.
Trích những chia sẻ của ông Andrew Olendzki - nguồn Nguyễn Duy Nhiên
trungtamhotong.org
0 Nhận xét