Muốn hiểu Thiền ta phải thực sự sống với chính mình, nhìn thẳng vào lòng mình, đào xới và đi sâu vào tâm hồn mình, phải tự mình thực nghiệm và thân chứng cái tâm thái tự do và an nghỉ đó, chứ không phải bằng lý luận suông. Thiền không có lý luận. Lý luận bài cãi không phải là đường đi của thiền.
Thiền không bảo ta tìm định nghĩa bằng lời. Thiền thực nghiệm.Mọi định nghĩa đều nông cạn, phù phiếm, mọi suy luận đều luẩn quẩn và chỉ tạo ra những ảo giác.
Thực ra danh từ Thiền cũng chỉ là một tiếng rỗng tếch, không liên hệ gì tới tân thái tự do an nghỉ của ta. Tâm thái đó không hình thù, tên gọi, danh từ "Thiền" chỉ là tiếng được tạm dùng để ám chỉ. Dù cho có gọi nó là gì thì nó vẫn vậy, không thêm không bớt.
Nếu ta thích ta có thể gọi nó là Phật, là Chúa, là Thượng đế, là con bò...vv... hay bất cứ danh từ nào mà ta thích, tùy ý. Danh từ là vật chất. Ta hãy lắng nghe lại lòng mình và quên hết lời đi. Như ngón tay chỉ trăng. Lời nói được tạm dùng để gói ghém ý chỉ. Đừng bao giờ để danh từ giam hãm tâm trí ta, hay làm vướng bận bước chân giải thóat của ta. Tham Thiền rất khó, nó đòi hỏi nơi hành giả một sự tự giác cao độ (Self enlightment).
Tham Thiền đúng nghĩa là người đạt đến trình độ kiến tánh trong pháp môn kiến tánh thành Phật theo danh từ riêng của Thiền. Nghĩa là tỏ ngộ được cái tâm thái tĩnh lặng, bất biến tự do và an nghỉ nơi tuyệt đối nơi mình. Cũng như nơi vũ trụ vạn vật trực nhận ra bản thể mình và vũ trụ, nhận ra nơi tỏ ngộ đó mà sống, mà hành động. Sự tỏ ngộ sẽ soi sáng hướng dẫn ta trong mọi hành vi và tư tưởng, mọi động tác bé nhỏ trong sinh hoạt hằng ngày. Vì nằm trong cái tâm thái đã tỏ ngộ mà lúc nào ta cũng Thiền, Thiền trong mọi giây phút, mọi động tác, mọi sinh hoạt, ngay cả khi ăn, khi tắm, khi ngủ, lúc đấu võ hay múa kiếm...
Chính sự tỏ ngộ đó, sự trực nhận ra cái tâm thái tĩnh lặng tự do và an nghỉ tuyệt đối nơi mình là khởi điểm của tham thiền, là chìa khóa để mở cửa thiền và chỉ khi nào tỏ ngộ hay trực nhận ra cái tâm thái đó nơi mình thì lúc đó ta mới thực sự hiểu thiền như thế nào.
Chưa tỏ ngộ trực nhận ra cái tâm thái tĩnh lặng tự do vô biên nơi mình ta chưa thực sự có tham thiền, chưa thể nói là tham thiền. Mặc dù ta có thể nói thiền này thiền kia luôn miệng, đôi khi còn cả viết sách về thiền nữa để dạy thiên hạ nữa đấy... nhưng bất quá chỉ là thiền trên danh từ, ta vẫn còn đứng ngoài ngưỡng cửa thiền. Mọi hành vi động tác của ta dù có khôn khéo tinh vi đến đâu cũng chỉ là những tính tóan dò dẫm của ý thức, và không thể tránh khỏi những vụng về dại dột, lầm lẫn và xung đột. Khi tỏ ngộ được cái tâm thái tĩnh lặng đầy tự do, an nghỉ nơi mình rồi thì cuộc sống của ta lại tràn đầy ý nghĩa, mọi hành vi động tác của ta đều được soi sáng, hướng dẫ đúng mức.
Một nhãn quan mới về nhân sinh vũ trụ được mở ra, cõi đời này không còn là một biển khổ, một bức tranh gớm ghiếc, mà là một bức họa, một bản hợp tấu tuyệt vời. Ta sẽ nhìn đời với cặp mắt bình đẳng, và tràn đầy tình yêu, sống trên cao độ siêu ý thức.
Khi cánh cửa thiền bật mở, ông thày sẽ phải lùi bước trước ngưỡng cửa đó, không còn ai làm thầy ta được nữa. Cũng chính ta tự nhận thấy rằng mình không thể làm thầy ai sau ngưỡng cửa này. Tiếng thầy trò chỉ có ở một giai đọan, sau khi cánh cửa thiền tức sự tỏ ngộ đã bật mở, ông thầy không còn chỗ đứng nữa. Mọi sự giúp đỡ trở nên thừa thãi, mà cũng không còn ai có thể can thiệp được sau ngưỡng cửa này. Từ đây ta phải tự lo liệu lấy mình, phải cất bước độc hành, một mình và chỉ một mình mà thôi.

Có thể còn có những cuộc chiến đấu, nhưng dù phải chiến đấu ta vẫn luôn luôn được soi sáng và không bao giờ lạc hướng, ta đã có bản đồ và kim chỉ nam là sự liễu ngộ. Giống như đại bàng dù trải qua cơn bão tố thì cũng không thể chui vào bụi rậm để sống như chim chích mà cuối cùng rồi cũng phải vỗ cánh bay về nơi an nghỉ tận đỉnh núi xa xăm cao vút, cách biệt hẳn với thế giới thăng trầm.
Có một điều đáng nói là tất cả những ai đã một lần tỏ ngộ, một lần bật mở được cánh cửa thiền, dù chỉ một lần và trong khoẳnh khắc thôi là không thể nào quên được cái không khí đó, và dù sớm muộn gì người đó cũng tìm về cuội nguồn an nghỉ đó.
Dù thế nào rốt cuộc vẫn thấy đó là một mục tiêu đích thực của cuộc đời. Một mục đích phải đến trong thân phận làm người và thế nào cũng đến, không thể khác hơn.
Khi cá nhân được chuẩn bị chu đáo, tâm trí đạt đến một cường độ đầy đủ, tròn vẹn thì công việc cuối cùng còn lại chỉ là chờ đợi cái giây phút mà thiền học tạm gọi là khai thị.
Ngay trong khoẳnh khắc được khai thị đó, thì cá nhân tức khắc lọt vào thiền. Một con người với tất cả nhãn quan, vũ trụ mới bộc lộ, tức là đồng nhất với chân lý.
Sự khai thị không nhất thiết là công việc của một ông thày, một bậc Tôn sư thiền đức, dù điều này thường xảy ra, mà có thể chỉ cần một tiếng suối reo, một cơn gió thỏang, một tiếng lá rơi, một cành cây khô gãy...vv...KHi đó cá nhân như một kẻ đang ngủ mê, chợt giật mình thức giấc vụt thóat khỏi cơn trường mộng, tỏ ngộ và thân chứng chân lý, trực nhận ra cái tâm thái tự do, sống động bất biến và tràn đầy tĩnh lặng nơi mình "mình là vũ trụ, vũ trụ là mình". Nếu được chuẩn bị chu đáo thì ngay trong giây phút tỉnh thức đó có thể cá nhân không còn phải chiến đấu nữa, mà an nghỉ trọn vẹn trong tâm thái hòan tòan tự do tĩnh lặng vô biên đó, một cơ chuyển hóa toàn diện xảy ra đưa ta đồng nhất với chân lý.
Như thế, trước khi khởi sự cuộc hành trình trên con đường diệu vợi này, ta đã có bản đồ và kim chỉ nam trong tay và ta cũng đã rõ những nét chính của lộ trình sắp tới, cũng như thấy rõ nơi ta phải đến lúc này là sự tỏ ngộ bản tâm mình, trực nhận ra cái tâm thái tự do sống động, nhưng tràn đầy tĩnh lặng, an nghỉ nơi mình.
Muốn qua biển phải dùng bè, để chứng ngộ tâm thái đó, ta phải chuẩn bị cá nhân cho chu đáo, phải đào xới tâm hồn mình. Chuẩn bị cho con người mình trong tư thế chờ đợi cái giây phút tĩnh lặng tuyệt vời đó.
Sau đây là phương cách chuẩn bị cá nhân. Những phương cách này có được xem như những nhịp cầu được tạm thời giáp nối để đưa ta sang bờ bên kia. Hẳn nhiên cứu cánh đã nằm trong phương tiện, các nhịp cầu phải được đặt đúng địa điểm, phương hướng mới có thể đưa người đến tận nơi đã định. Nhưng nếu cho nhịp cầu là chỗ đến thì cũng sai. Còn gì dại dột hơn là khi bước lên cầu rồi không chịu sang sông mà cứ lo đứng ngắm nghía khen ngợi cây cầu và xây tổ ấm luôn trên đó. Vì dù đẹp đẽ tân kỳ đến đâu cũng chỉ tồn tại một thời gian rồi cũng hư mục, bị nước cuốn trôi và người chết đuối.
Các phương cách này chỉ là cách thức chuẩn bị nội tâm, nhằm đi đến một tư thế chờ đợi cái giây phút tỉnh thức tỏ ngộ tâm thái tự do an nghỉ nơi mình, cái giây phút để ta đồng nhất với chân lý, làm một với thực tại, chỉ có thế và như người uống nước ấm, lạnh giây phút đó sẽ biết, chả có gì để nói cả. Mọi luận giải chỉ tạo ra ảo giác, gây trở ngại cho việc thực nghiệm nội tâm ta, chứ không đi đến đâu hết.
Trong cuộc hành trình chắc còn có nhiều chuyện để nói, nhiều chi tiết để đi sâu, nhưng vào buổi đầu bấy nhiêu cũng tạm đủ. Bây giờ mời quí vị lên đường.
Lên đường ở đây là lắng lòng mình nghe, áp dụng những lời sau đây bằng ý thức, cảm giác, bằng động tác tư thái chứ không bằng lập lại hay trí nhớ.
Thiền là trực chỉ nơi tâm. Muốn hiểu thiền phải thực nghiệm, phải tìm lời giải thích thân chứng của chính mình chứ không phải chạy theo ngôn từ của kẻ khác. Dù kẻ đó là bất cứ ai.

Thày Viên Thông-Tâm Bảo collected