Kính thưa Thầy, khi ngồi thiền con giữ cho tâm tĩnh lặng, mọi âm thanh bên ngoài con đều rõ biết đó là âm thanh gì. Tuy nhiên, vì là ngồi ở nhà, nên khi nghe tiếng xe máy, con không những biết đó là tiếng xe máy mà còn biết đó là tiếng xe máy của người nào đó ở trong xóm. Khi nghe tiếng chó sủa con biết đó là chó của nhà ai sủa v.v...


Kính thưa Thầy, BIẾT như vậy có phải là do vọng tưởng không? Bạn của con bảo đó là cái biết do thức tưởng. Con chưa hiểu, BIẾT do vọng tưởng hoặc BIẾT do thức tưởng là gì. Con kính xin Thầy giải nghi cho con. Con chân thành cảm ơn Thầy.

Trả lời:
Cái biết mà con nói đúng là thuộc tưởng tri (sañjànàti) và thức tri (vijànàti), nhưng không hẳn là vọng tưởng. Tưởng tri là cái biết qua khái niệm và thức tri là cái biết qua kiến thức, cả hai thuộc hoạt động của lý trí và thuộc về pháp chế định tục đế. Nếu tưởng tri và thức tri dựa trên khái niệm và kiến thức sai lạc thì mới gọi là vọng tưởng. Nhưng nếu được trí tuệ soi sáng thì vẫn đúng tốt.

Tuy nhiên 2 loại biết này không thể thấy được thực tánh chân đế. Tuy cái biết của con có thể phân biệt rõ ràng nhưng đó là rõ ràng của pháp chế định tục đế mà thôi.

Tuệ tri (pajànàti) mới thấy được thực tánh chân đế. Đó là thấy biết của tâm (tánh biết) rỗng lặng trong sáng và hồn nhiên, chỉ thấy biết trực tiếp bản chất của pháp chứ không phân biệt qua khái niệm, kiến thức hay kinh nghiệm của lý trí. Con đã thấy qua kiến thức và kinh nghiệm nên chưa đủ tĩnh lặng trong sáng để thấy được thực tánh pháp như tuệ tri. Khi tâm con hoàn toàn rỗng lặng trong sáng thì con chỉ thấy biết pháp như nó là mà không phân biệt theo khái niệm chế định của tục đế.

trungtamhotong.org