Thưa Thầy, đã từ lâu trong tâm con luôn thấy rằng, cuộc đời này chỉ là tạm bợ và luôn bất toàn. Mọi biến cố không hay có thể xảy ra với con bất cứ lúc nào. Thoạt đầu con rất lo lắng và phiền muộn. Về sau, sự việc này càng hiện ra trong tâm con thường xuyên hơn. Nó đến với con như một lời cảnh cáo hay nhắc nhở.

Bây giờ, thật tình con không còn muốn nghĩ ngợi tính toán nhiều ở tương lai, con chỉ biết hôm nay là việc của hôm nay, ngày mai là việc của ngày mai. Nếu cuộc đời là tạm bợ và bất toàn thì cần gì lo lắng hay sợ hãi tính toán? Vì thế từ sự nhắc nhở này con cũng khám phá ra nhiều bài học quý báu, chỉ là chưa được rõ và thông suốt lắm mà thôi.

Là một người Thầy trí tuệ và thiết thực, xin Thầy cho con vài lời khuyên dạy. Thành kính tri ân.

Trả lời:
Con nhận thức như vậy là đã đúng hướng. Cứ như vậy mà tu tập thì con sẽ khám phá sự thật rõ ràng hơn. Tuy nhiên, cần phải lưu ý,  nhận thức đúng nhưng nếu chưa kinh qua trải nghiệm thì vẫn còn là lý chưa phải là sự.

Có ba yếu tố giúp con giác ngộ:
1) Nhận thức đúng: Tức chánh kiến, là thấy biết đúng bản chất của sự thật, đồng thời thấy ra tính hư ảo của bản ngã tham sân si. Thấy biết sai thì hành động, nói năng, suy nghĩ đều sai. Đó là lý do vì sao chánh kiến được đứng hàng đầu trong Bát Chánh Đạo. Không qua tánh thấy rỗng lặng trong sáng đó con không thể nào có được nhận thức đúng. Vậy con hãy  thường tinh tấn, chánh niệm, tỉnh giác; sáng suốt, định tĩnh, trong lành hoặc thận trọng, chú tâm, quan sát vì đó là những yếu tố giúp con nhận thức đúng.

2) Vượt qua chướng ngại: Khi còn bản ngã tham sân si thì còn có cái ta đương đầu với chướng ngại, do vậy chướng ngại là thử thách để con thấy ra phản ứng của bản ngã, nhờ đó con thấy ra mức độ tồn tại của bản ngã như thế nào. Không có trở ngại thì những thành tựu chỉ nuôi lớn bản ngã mà thôi.

Đừng sợ chướng ngại, đó là thước đo xem bản ngã có còn đó hay không. Trước chướng ngại hãy xem lúc đó chỉ có pháp hay chỉ là bản ngã đang đối kháng lại chướng ngại ấy. Cũng cần lưu ý, thuận lợi cũng là chướng ngại, vì khi được thuận lợi con sẽ sinh tham lam. Hãy xem, qua đó con có dính mắc không?

Dính mắc và đối kháng là hai mặt tham sân của bản ngã. Khi nào con thấy chướng ngại là thực tánh pháp và tánh thấy cũng là thực tánh pháp, không còn bóng dáng của đối kháng hay dính mắc thì ngay đó mới thật sự là vô ngã, thật sự sống tùy duyên thuận pháp. Vậy vượt qua chướng ngại không phải là hủy diệt hay trốn tránh chướng ngại mà là vượt qua cái bản ngã tâm lý tạo ra chướng ngại ấy (hay nói cách khác là vượt qua sự đối kháng hay dính mắc đối với cái gọi là chướng ngại ấy mà thôi).

3) Thể hiện đức vô ngã vị tha: Nếu con thấy vô ngã trên lý thuyết nhưng trong hiện thực con vẫn ích kỷ thì chỉ có lý mà chưa có sự. Vậy con cần thể nghiệm đức vô ngã vị tha bằng cách thể hiện thành hành động, nói năng, suy nghĩ  cụ thể để xem có còn bản ngã vị kỷ hay không.

Phật dạy pháp Ba-la-mật không phải là để tích lũy công đức cho bản ngã mà chính là để thể hiện đức vô ngã vị tha. Hơn nữa chúng ta giác ngộ được là nhờ cuộc đời dạy cho chúng ta thấy rõ bản chất của chính mình và thế giới xung quanh, cho nên cuộc đời là ân huệ lớn lao, tạo điều kiện cho chúng ta học bài học giác ngộ giải thoát. Vậy hành động lợi lạc quần sinh cũng chính là đền ơn cuộc đời vậy.

Tuy nhiên, cần phải cảnh giác, hành động vị tha không vô ngã thì chỉ làm tăng trưởng bản ngã  thôi.

Viên Minh
Mục Hỏi Đáp trungtamhotong.org