Kính thưa Thầy, con xin trình bày những điều con cảm nhận được sau thời gian lắng nghe và thực hành những lời dạy của Thầy. Con xin Thầy đọc và chỉ ra những thấy biết chưa đúng của con. Con xin cám ơn Thầy.

"Đời sống là một dòng chảy mênh mông, rộng lớn, mang trong nó tất cả mọi hỉ, nộ, ái, ố của loài người... Con người sống trong dòng chảy đó, một là bị những hỉ nộ ái ố đó cuốn trôi theo mà không tự chủ được, hai là bị chúng làm cho bị ngăn lại, bị bế tắc ở một giai đoạn nào đó trong cuộc đời. Vậy làm thế nào để đừng bị cuốn trôi, cũng đừng bị tắc nghẽn, làm thế nào để có thể sống hài hòa với dòng sông cuộc đời - điều đó sẽ xảy ra khi con người có đủ lòng can đảm và sự nhẫn nại để học cách thấy ra những sự thật trong đời sống, những sự thật mà khi đã thấy ra rồi, con người sẽ thật sự cảm thấy mình được giải thoát - giải thoát ở đây, là giải thoát tâm hồn mình khỏi những khổ đau thường tình trong đời!

Một nhà minh triết đã nói rằng, để có thể sống trong đời sống với một tâm hồn hài hòa, bình an thật sự, mỗi con người cần giống như một nghệ sĩ - nâng đàn lên, và biết so dây sao cho sợi dây đàn đừng quá chùng, cũng đừng quá căng, chùng quá thì không cất được tiếng đàn, mà căng quá thì dây đàn sẽ đứt - và rốt cuộc rồi cả cây đàn cũng không thể sử dụng. Đời sống của mỗi con người cũng vậy, cần phải học để thấy ra trung đạo - cái điểm giữa - cái điểm mà từ đó dây đàn không quá căng hoặc quá chùng. Vậy làm sao để học mà thấy ra cái điểm giữa đó?

Ta sẽ mãi mãi muôn đời không bao giờ học được để thấy ra cái điểm giữa đó nếu ta không có cái can đảm sống với tất cả mọi mặt của đời sống. Lẽ thường, con người hay sống theo cảm xúc của mình, và chọn lựa hành động theo cảm xúc đó. Con người sẽ thường nắm bắt, níu giữ những gì mà họ yêu, thích - mà loại trừ, từ bỏ những điều mà họ căm ghét. Điều đó, trong một chừng mực nào đó có thể không sai, một người có thể thích một cái áo màu xanh, mà không thích chiếc áo màu hồng; người đó có thể chọn chiếc áo xanh mà không đau khổ gì cả, thậm chí rất vui! Tuy nhiên, sẽ ra sao nếu chiếc áo màu xanh thì được làm bằng chất liệu mà mình không thích, và ngược lại chiếc áo màu hồng thì lại được làm bằng cái chất liệu mà mình thích hơn. Khi đó, sự chọn lựa đã có thể khiến cho mình cảm thấy phân vân, chọn cái nào cũng thấy có niềm tiếc nuối. Chỉ với ví dụ đơn giản là một cái áo, cái mà ta có được toàn quyền chọn hoặc không, vậy mà khi chọn lựa đã có thể mang mầm mống của khổ đau.

Vậy điều gì sẽ xảy ra với những điều lớn lao hơn mà cuộc đời đem lại, luôn luôn chúng là ngoài sự kiểm soát của ta, luôn luôn chúng là phức tạp, là đa diện, là có xấu, có tốt, nếu ta chấp nhận những cái tốt thì ta cũng phải chấp nhận những cái xấu của chúng. Có phải sẽ là phi lý, nếu ta cứ đòi hỏi những mặt tốt mà thôi, còn muốn loại trừ hoàn toàn những cái chưa tốt! Đây chính là một trong những sự thật của đời sống mà con người cần thấy ra!

Vậy đó, khi gặp những điều bất như ý trong đời, con người thường đau khổ, và trong những thời khắc, những tình cảnh khiến ta đau khổ đó, ta thường chọn lựa cách trốn chạy, nhưng biết đâu rằng nếu ta không thấy ra được bản chất của đau khổ đó, nó sẽ lại xảy ra trong tương lai, không với đối tượng này thì với đối tượng khác, không trong tình huống này thì sẽ trong một tình huống khác, chỉ là bình mới mà rượu cũ, ta sẽ phải đối diện với chúng hoài cho đến khi ta học được bài học về tính đa diện của đời sống.

Mà hơn nữa, khi ta chọn lựa sẽ sống cuộc sống thế này hay thế kia, tức là ta đã chặt chẻ cuộc sống ra thành nhiều mảnh, cứ sống mảnh này không được, ta lại bỏ chạy, chọn sống trong mảnh khác, cứ vậy ta cứ trôi lăn, và sống đời sống của ta một cách manh mún, để rồi cho đến cuối đời ta lại cảm thấy sao cuộc đời mình toàn là đau khổ, sao mà toàn là thất bại, sao mà cuộc đời mình không may mắn,... Mà thật ra, ta đã không nhận ra rằng chỉ cần ta thay đổi thái độ sống, rằng hoàn cảnh thế nào cũng không quan trọng bằng cách ta sống trong hoàn cảnh đó với một thái độ như thế nào, thì ta sẽ có thể sống cuộc đời ta một cách hoàn toàn hơn, trọn vẹn hơn.

Khi đó ta thưởng thức được cả những niềm vui và cả những nỗi buồn, khi đó cả nỗi buồn cũng có những vẻ đẹp riêng, một vẻ đẹp thâm trầm và sâu lắng - khi đó niềm vui, nỗi khổ, buồn rầu hay hân hoan cũng giống như những mùa của cuộc sống - xuân, hạ, thu, đông - ta đâu thể chọn lựa chỉ sống với mùa xuân vui tươi, mà không sống với mùa đông rét mướt, có phải thế không? Ta chỉ có thể sống với từng mùa và tìm cách làm thế nào để sống thích hợp với mùa đó, mùa xuân ta trồng trọt và mùa đông thì ta cần áo ấm, rồi thì biết đâu từ trong những điều kiện khắc nghiệt đó, ta không chỉ có thể tồn tại, mà còn có thể tìm ra những cách để tận hưởng nó - như cách mà con người đang tận hưởng mùa đông - trượt tuyết, trượt băng,...

Vì cuộc đời này luôn là bất toàn như vậy, nên chúng ta, những con người, trong cái biết hữu hạn của mình, không bao giờ có thể trang bị đầy đủ để bản thân mãi mãi tránh được đau khổ! Bởi thế, cũng có thể nói cuộc sống này là một cuộc phiêu lưu mỗi ngày, và sự sáng tạo cần được thực hiện trong từng khoảnh khắc... Và cũng bởi thế, mới nói rằng để sống được một cách bình an trong đời sống, ta cần có một sự can đảm và một nhẫn nại đến tận cùng.

Bởi có can đảm ta mới dám phiêu lưu, phiêu lưu ở đây là dám dấn thân vào trong đau khổ - vào trong những điều bất như ý. Và bởi có nhẫn nại, ta mới cho mình thời gian để đối diện với những niềm đau, nỗi khổ đó, với những điều mà trước đây ta từng nghĩ rằng, từng quan niệm rằng, từng khẳng định rằng ta sẽ không thể nào, hay không bao giờ chấp nhận,... Thế mà, khi có thể nhẫn nại để đối diện, quan sát một cách tỉ mẫn, ta lại chợt nhận ra những điểm để mà từ đó ta có thể sáng tạo ra những điều tốt đẹp hơn, và rồi có thể niềm vui lại có cơ hội nảy sinh...

Phiêu lưu và sáng tạo bên trong chính tâm thức ta, mới thật sự là một sự phiêu lưu và sáng tạo đích thực; vì nó thật hơn là những cuộc phiêu lưu nhân tạo đến từ bên ngoài. Những cuộc phiêu lưu với các trò chơi mạo hiểm, thì dù sao ta cũng đã chuẩn bị tất cả những thiết bị an toàn để bảo toàn tính mệnh. Còn phiêu lưu với cuộc đời, ta sẽ không biết trước, không dự đoán trước được bất kỳ điều bất như ý nào, chúng có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào cơ mà, do vậy điều duy nhất ta có thể chuẩn bị cho mình chỉ là một tâm thế sẵn sàng chấp nhận, sẵn sàng đối diện và sẵn sàng sáng tạo, khi đó nỗi khổ bỗng dưng biến thành niềm hân hoan! Và khi đó cuộc sống, bản thân nó sẽ trở thành nguồn sáng tạo bất tận...

Nhưng như thế nào là phiêu lưu vào tâm thức, làm thế nào để ta có đủ can đảm dấn thân vào khổ đau để học ra tính muôn mặt hay tính bất toàn của đời sống mà không bị nhấn chìm hay thả trôi cuộc đời vào đau khổ?

Phiêu lưu vào tâm thức nghĩa là khi ta có thể nhẫn nại đối diện, quan sát, và đồng hành với những cảm xúc của ta trong thế giới tâm thức. Cách thông thường, ta cũng thường đối xử với cảm xúc của ta như đối với những vật ngoại thân - nghĩa là khi ta cảm thấy vui, thích, yêu, thương, thì ta muốn níu giữ, muốn những cảm giác tuyệt vời ấy kéo dài mãi mãi; còn khi ta cảm thấy buồn, cảm thấy đau, cảm thấy khổ, cảm thấy giận thì ta liền mau tìm cách thoát khỏi chúng, mau tìm cách chạy đến những nguồn vui, mà ít khi nào ta thử một lần dừng lại, cảm nhận thật sự, lắng nghe thật sự, quan sát thật sự để thấy ra niềm vui, nỗi khổ ấy khởi nguồn như thế nào, kéo dài và kết thúc ra sao...

Khi ta thử phiêu lưu như vậy, với một sự thành thật với chính mình, ta sẽ dần nhận ra căn nguyên của tất cả những cảm xúc đó, ta cũng dần thấy được trước nay mình đã bị điều khiển bởi cảm xúc ra sao, hay nhìn rộng ra ta đã để hoàn cảnh bên ngoài tác động cảm xúc, rồi chính cảm xúc đó lại dẫn dắt ta. Nhận ra điều đó, ta cũng dần học được cách thoát khỏi sự dẫn dắt ấy, rồi thì ta sẽ có được sự trầm tĩnh trong tâm hồn. Nhìn cuộc đời với sự trầm tĩnh đó, ta sẽ nhìn nhận mọi điều một cách công tâm hơn, sẽ thấy ra những niềm tin sai lầm trước đây về cuộc đời, những niềm tin đã khiến mình khổ đau. Và rồi ta chợt cảm thông hơn, thấu hiểu hơn, yêu thương hơn với sự sống quanh mình... Một niềm vui bất tận, thâm trầm, sâu lắng chợt tỏa lan trong tâm hồn... Một niềm vui không bao giờ mất - bởi một lý do duy nhất: vì nó không tùy thuộc vào ngoại cảnh!"

Trả lời:

Con diễn đạt được nhận thức của mình như vậy là giỏi đó. Con đã hiểu thế nào là khám phá chính mình mà không cần theo ai hay bất cứ "phương tiện thiện xảo" nào, bởi sự thật rốt ráo nhất vốn đã đầy đủ ngay trong mỗi người.

Những bậc giác ngộ không bắt ai nương tựa nơi họ mà chỉ khuyến khích mỗi người tự khám phá kho tàng vô giá luôn sẵn có bên trong chính mình. Đồng thời sự giáp mặt với cuộc đời cũng là cơ hội quý giá để thực hiện sự khám phá kỳ diệu ấy giống như soi thấy chính mình trong tấm gương muôn mặt của cuộc sống. Đó chính là nguyên lý bí ẩn của sự giác ngộ...

Viên Minh
Mục Hỏi&Đáp trungtamhotong.org